(4) อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา

[477] เตสนฺติ ทสนฺนํ ปุคฺคลานํฯ ‘‘สทฺธิ’’นฺติ อิมินา สามีเจนาติ เอตฺถ สหตฺเถ กรณวจนนฺติ ทสฺเสติฯ สามีเจนาติ จ สามีจินา กตฺตพฺพํ สามีจํ กมฺมํ, เตน สามีเจนฯ ทส จีวรธารณาติ ปทสฺส สมาสภาวํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘ทส ทิวสานิ อติเรกจีวรสฺส ธารณา’’ติฯ

กติสตนฺติอาทีสุ ทฺวีสุ คาถาปาเทสุ จตูสุ วิภตฺยนฺตปเทสุ ปุริมํ ปุริเมน, ปจฺฉิมญฺจ ปจฺฉิเมน ยถากฺกมํ โยเชตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กติสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาทยิตฺวานา’’ติฯ ปจฺฉิมคาถาย ปุพฺพฑฺเฒปิ เอเสว นโยฯ อยํ หีติ อยํ เอว วกฺขมาโนฯ เอตฺถาติ คาถายํฯ โยติ ภิกฺขุ, ปฏิจฺฉาเทตีติ สมฺพนฺโธฯ อิตีติ อยํ สงฺเขปตฺโถฯ

เหฏฺฐา วุตฺเตสุ จตูสุ จตุกฺเกสุ ธมฺเมน สมคฺคํ อปเนตฺวา ทฺวาทส กมฺมโทสา วุตฺตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ, อธมฺเมน สมคฺคกมฺมนฺติ โยเชตพฺพํฯ

เอตฺถาติ ฉสุ กมฺเมสุฯ เอตเทวาติ ธมฺเมน สมคฺคกมฺมเมวฯ

ยํ เทสิตาติ เอตฺถ ยํสทฺโท วจนวิปลฺลาโสติ อาห ‘‘ยานิ เทสิตานี’’ติฯ ‘‘เทสิตานี’’ติ อิมินา เทสิตาติ เอตฺถ นิการสฺส อาการาเทสภาวํ ทสฺเสติฯ ‘‘ปริยนฺตปริจฺเฉทภาวรหิตตฺตา’’ติ อิมินา นตฺถิ อนฺตํ ปริยนฺตเมตสฺสาติ อนนฺตนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ตนฺติ นิพฺพานํ, ชิตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เกน กํ กินฺติ กตฺวา ชิตนฺติ อาห ‘‘ภควตา กิเลสคณํ อภิมทฺทิตฺวา’’ติฯ เกน กํ กินฺติ กตฺวา กิํ ชิตํ วิยาติ อาห ‘‘รญฺญา สปตฺตคณํ อภิมทฺทิตฺวา รชฺชํ วิยา’’ติฯ ตตฺถ ‘‘รญฺญา’’ติ อิมินา ‘‘เกนา’’ติ ปุจฺฉํ วิสฺสชฺเชสิฯ ‘‘สปตฺตคณ’’นฺติ อิมินา ‘‘ก’’นฺติ ปุจฺฉํ วิสฺสชฺเชสิฯ ‘‘อภิมทฺทิตฺวา’’ติ อิมินา ‘‘กินฺติ กตฺวา’’ติ ปุจฺฉํ วิสฺสชฺเชสิฯ ‘‘รชฺช’’นฺติ อิมินา ‘‘กิ’’นฺติ ปุจฺฉํ วิสฺสชฺเชสิฯ สปตฺตคณนฺติ เวริคณํฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา – รญฺญา สปตฺตคณํ อภิมทฺทิตฺวา รชฺชํ ราชภาวํ ชิตํ วิย, ภควตา กิเลสคณํ อภิมทฺทิตฺวา นิพฺพานํ ชิตนฺติฯ สฺเววาติ ภควา เอวฯ ‘‘นิพฺพิการตายา’’ติ อิมินา ตาทิสทฺโท นิพฺพิการตฺถวาจโก อนิปฺผนฺนปาฏิปทิโกติ ทสฺเสติฯ ‘‘วิเวกปญฺจก’’นฺติ อิมินา กายจิตฺตอุปธิวเสน วิเวกตฺตยมฺปิ คเหตพฺพํ วิเวกภาเวน สมานตฺตาฯ เตน ภควตาติ สมฺพนฺโธฯ

‘‘ยานิ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธานี’’ติ อิมินา เอเกตฺถาติ เอตฺถ เอกสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสติฯ ตตฺถาติ สตฺตสุ อาปตฺติกฺขนฺเธสุฯ เอตฺถ ปนาติ สมเถสุ ปนฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺสาติ สมฺมุขาวินยสฺสฯ อฏฺฐกถาสูติ สพฺพอฏฺฐกถาสุฯ มยํ ปนาติ สงฺคหการกา อมฺเห ปน, พุทฺธโฆสนามกา มยํ ปนาติ อตฺโถ, โรจยามาติ สมฺพนฺโธฯ กสฺส กิมตฺถํ คเหตฺวา โรเจสีติ อาห ‘‘วินาติ นิปาตสฺส ปฏิเสธนมตฺถมตฺต’’นฺติฯ ‘‘วินาติ นิปาตสฺสา’’ติ ปทํ ‘‘อตฺถมตฺต’’นฺติ ปเท วาจกสมฺพนฺโธฯ อตฺตโน สาธฺยวจนํ พุทฺธวจนสงฺขาเตน สาธกวจเนน สาเธนฺโต อาห ‘‘วุตฺตมฺปิ เจต’’นฺติอาทิฯ

อฏฺฐารส อฏฺฐกานีติ อธมฺมทิฏฺฐิเภท, ธมฺมทิฏฺฐิเภท, เวมติกเภเทสุ ตีสุ เอกเมกํ มูลํ กตฺวา ตโย ตโย มูลิํ กตฺวา นว โหนฺติ, เตสุ ธมฺมทิฏฺฐิเภเทสุ ธมฺมทิฏฺฐิเภทํ อปเนตฺวา อฏฺฐ โหนฺติ, ตานิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูสุ โยเชตฺวา อฏฺฐารส อฏฺฐกานิ โหนฺตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ฉอูนทิยฑฺฒสตนฺติ จตุจตฺตาลีสาธิกํ สตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

เอเกกวตฺถุสฺมินฺติ อฏฺฐารสสุ เภทกรวตฺถูสุ เอเกกสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ

อิติ คาถาสงฺคณิกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

เสทโมจิกคาถา